Vaquí la cronica setmanièra de l’Agachaire d’aquest diménegue (dimenge) dins « La Provence », edicion deis Aups. Per informacion, aquesta cronica comencèt, l’i a mai de vint e sèt ans, lo 8 de junh de 1997. Òsca !

Cronica dau 30 de junh e dau 07 de julhet de 2024 en lenga nòsta per l’Agachaire


« Las Leys d’Amors » (2)

Aqueu problèma, de l’establiment d’una nòrma per la lenga nòsta,
èra pas novèu : Raimond Vidal e Uc Faidit n’avián tractat, cadun a
son biais, au sègle d’avans. E sabem qu’èra pas nimai lo darrier
còp que les escrivans d’òc se lo pausaràn…
Aquí, la causa èra pas simpla. D’abòrd l’i aguet la volontat de
demorar fidèus a la tradicion des « antics trobadors ». E
promierament a la règla anciana de la declinason, que justament
èra a mand de desparèisser…
Autre problèma : aqueu de la varietat dialectala de la lenga, anciana
mai desenant de mai en mai vesedoira. Mai aicí, sa vision es
politica, e pas gis linguistica : regarda soncament lo domeni reiau
de la lenga d’òc, e adonc laissa en defòra la Provença tota. E lo
gascon, un parlar pron originau mai que comença a s’entendre pas
luenh des pòrtas de sa vila de Tolosa, es au rèi d’Anglatèrra. Ce que
lo rende d’autant mai estranh…
Subretot, la vision de la morala e de l’erotisme des trobadors son
ara escandalosas per l’Inquisicion, venguda mestressa de tot
poder. Adonc Molinier, que fai des trobadors sei mèstres, lo vaquí a
les condamnar, e afortir que « non es causa onesta, drechurièra,
aprofiechabla ni necessària que ieu demande que mi dòna de cui
canti, me done un baisar ; ni deguna chançon non deu òm far per
entendement de viltat, d’asultèri ni d’autre pecat. »

« Las Leys d’Amors » (3)

Aquelei « Leys d’Amors » son, adonc, un ensems de règlas de
gramatica, mai pereu un tractat de poetica, una soma de règlas de
benestança, emai un libre sus les principis de la morala. Mai
subretot bensai – a nòste vejaire d’encuei – una granda òbra
qu’adutz a la lenga d’òc ce qu’aviá encara pas gaire : es a dire una
pròsa d’idèias, noirida de retorica antica, mai que pòt sostenir la
comparason ambé la pròsa latina.
Un còp de mai, coma o aviá fach au sègle XII ambé la poesia lirica
des trobadors, « l’occitan se manten encara au promier reng
d’innovacion dins la promocion dei lengas modèrnas d’Euròpa »,
coma o escriguet Robèrt Lafònt.
Apondiá que « La frasa, fòrça ampla, l’i es sovent bèla, armoniosa,
qu’utilisa un juec de formulas que la vai enriquir, n’assegura la
montada e la tombada. Lo vocabulari es en equilibri entre un
naturau imatjat popular e una transcripcion sabenta des expression
latinas. La sintaxi ei d’una fòrça granda soplesa. »
E ne’n balha un exemple, sus un subjecte pron sec : la definicion de
la pastorèla. « E deu se òm gardar en aquest dictat majorment, car
en aquest se peca òm mais que en los autres, que òm non diga vils
paraulas ni lajas, ni procesisca en son dictat a degun vil fach : car
trufar-se pòt òm amb femna e far esquèrn la un a l’autre ses dir e
ses far viltat o desonestetat. »

(De seguir)

Jean Yves ROYER