Joan Colònha.

Didier LANTERI, que lu visitors dau site de l’IEO-06, conoisson ben aüra reven ancuei emb’un tèxto qu’a per titre “Joan Colònha”. L’autor originari dau quartier de la Magdalena a Niça nos fa lo ritrat de doi personas dau quartier que marquèron la sieu enfança. Sensa tardar vos laissi en companhia de Joan Colònha.

Joan Colònha.

Estaía a la Magdalena. Magdalena sobrana. Perque li avia la Magdalena e la Magdalena sobrana. La limita èra l’escòla, l’estadi, la SFER – société française de l’électro-résistance – e pi Trombeta. Trombeta, la panateria, e pi lo bar, lo restaurant.

Es en cò de Trombeta qu’avian fach lo past de comunion de mon paire. Mi teni encara un ritrat, emé li cadieras de formicà.

Nautres, lo pan, lo crompavam da Trombeta. Une grosse et une baguette. Mas lo bar-restaurant de dapé, li anavam gaire. Ieu da pichon, mi semblava que li auguèsse que de buvachons ailá dedintre. Sentia lo vin roge e lo tabac brun. Non sabi s’es encà dubert Trombeta.

Non. Non li avia que de buvachons, perque mi remembri que Barba Dòlfo li anava. Barba Dòlfo faía lu galòfres a la Costièra – d’aquesto temps, li a gaire, toti li faissas de la Costièra èran clafidi de galòfres. Avia una 2 CV camionchin, e de tant en tant, lo sabta, quora sortíi da l’escòla, veíi lo sieu camionchin parquejat davant Trombeta. Alora l’anavi retrovar, coma aquò m’espranhava la sudada de puar a pen, qu’estaiavam dapé.

M’agradava la sieu 2 CV, lu setis de tela embé li làsticas, lo perfum dei galòfres e de la tèrra ; li avia totjorn un molon de cagietas vuèi de darrier, un ò doi mánegues per lo magau, un parèu d’escarpons plen de tèrra, una pinça, d’estenalhas, un secator, un ò doi torna-vits, un paquet de cigaretas, de bolons, de rondèlas, de jonchs… de tot, pròpi. Un ver bric a brac.

Barba Dòlfo, bòn’ànima, es mòrt li a pauc de temps, fa manco un an. Era lo mai brave dei òmes. Avia de mostàs gris, d’aquelu coma Henri Vincenot. De mostàs que sention lo tabac, e qu’èran un pauc enjaunits. L’ai jamai vist sensa lo sieu soguinhe ai labras. Avia una votz bèla redona, embé de R que faía, faguent tremolar la poncha de la lenga. Avia un fòrt accent tendasc que mi rassegurava. En tèsta, avia totjorn un capèu sus onze oras. Fòra lo diménegue, l’ai jamai vist sensa lo sieu blue jean. Quora au travalh si levava la sieu camia a carrèus, dessota vestia totjorn una malheta blu de coton, costelada e sensa mànega, que laissava veire sota la sieu pèu bèla bronzada, lu sieus muscles d’atlèta que s’èra forjat a fòrça de manejar pic e magau. Autorn dau còl, li si ligava sempre un mandilho. Ai nòstres uelhs d’enfants, semblava un cow-boy.
La sieu campanha – aüra li an costruch totplen de maions – èra de faça la nòstra, de l’autre costat dau valon de la Costièra. A cada còup que lo veiavam, metiavam li mans en pòrta-votz e tiravam un bram :
– Dòòòòòòòòlfo !

Eu, clinat sus lo magau, s’enauçava, virava la tèsta, nos getava un’ulhada, nos faía un signe de man, e sensa trega, tornava aferrar lo mànegue e repilhava l’òbra sus la raia.
An jamai augut d’enfants emé tanta Òlga. E pura serion estats urós emé tot l’amor qu’avian a ofa.

Mas lo mieu tèxto si sòna « Joan Colònha », alora cau que ne’n parli.

Donca, Joan Colònha estaía a la Magdalena sobrana, en amont de Trombeta. Era un quartier que mi pareissia forestier. Dins la mieu tèsta, èra un quartier de gòpas e de chocatons. Quora li anavi, mi semblava d’èstre en fauta, de cometre un pecat mortal. Era un valon fosc, mi semblava que jamai lo soleu non li mandèsse un rajo. Tant tot un, li anavi jamai. Lo mai luenh que siguèssi jamai anat es lo pònt dau camin de fer dont faiavam mièg-torn emé mon paigran quora mi portava emb’eu da Alziari au defici per escambiar doi ò tres sacs d’òlivas contra un bidon d’òli.

Mas, finda em’au paigran, èri jamai rassegurat. Non èran tant li gòpas que mi faian paur. Non. Cen que m’espaventava dau bòn, èran lu chocatons.
E n’aquesto valon, li vivia lo sieu rei, aqueu qu’a enmascat li mieus promieri annadas, lo mieu barababau, la mieu galina de cinc sòus, Joan Colònha.

Quant m’a fach paur aqueu Joan Colònha, aquò degun lo si pòu imaginar. E ren qu’a mi retrovar ancuei assetat davant lo mieu fuelh de papier a provar d’escriure quauqua ren sus d’eu, aquò mi fa refrenir. Es per aquò, segur que, sensa m’en avisar, siáu partit a parlar de Barba Dòlfo qu’èra a l’encontrari de Joan Colònha.

Donca, Joan Colònha èra un manja-nieras qu’avia lo sieu jas deçamont, devèrs lo quartier dau Geni. Mas cada jorn, ò esquasi, s’en calava a la Magdalena e non s’acontentava de la sobrana, e passava totjorn davant la mieu escòla.

Era onch que non sabi. Mi sembla lo torna veire embé de braias espessi, una vèsta de cuer negre, a mens que sigue l’onchum que la m’auguèsse fach pilhar per de cuer. Portava una casqueta. Dins lo mieu sovenir, la véi coma aquela dau capitaine Haddock. Mas la ! èri un mainau, alora es sensa garantida, né ! Avia una barba, mas ren tròup espessa. Una barba de tres jorns. La sieu pèu èra totplen bronzada, coma aquela de Barba Dòlfo. Mas lo paragon si ferma aquí, perque quora Dòlfo garachava sota soleu, Colònha eu, estraissinava la sieu perea lòng dau Manhan.

Caminava tot adaise, un pauc a zigo-zago. Emb’una man si tenia li braias. Quora passava davant l’escòla, lu grands li ralhavan :
– « Ò Joan Colòòòònha !!! »

E eu virava la tèsta devèrs nautres, lu uèlhs estravirats, mièg ensucat qu’èra, la boca mièja dubèrta. Un còup, avia auçat la man que tenia li braias. Li braias li èran caladi ai pens e li avii vist lo bícol. Per ieu, èran pròpi de moments de sofrança. Eri pura protejat da li cléas de l’escòla, mas mi venia parier l’espavent e mi semblava que lo mieu còr vorguèsse esclatar, perdii la votz ; mi semblava que mi restèsse basta la mieu pèu, e que tot lo dedintre s’escapèsse. Eri plus qu’un palhasso de bren.

Coma aquesto jorn que lu mieus fraires m’èran venguts a cercar a l’escòla. Non aviavam pilhat lo camin de l’escorcha de la Costièra, mas m’avian dich que nen calia rajónher nòstra maire a la Magdalena perque èra anada a crompar de parafina per poder tapar lu vas de confitura qu’avia fach emb’ai mortèlas qu’eravam anats a rabalhar a Sanson.
Ieu èri au mitan dei mieus fraires e donavi la man a totai doi. Començam a calar, la cartèla dins l’esquina, passam davant lu HLM, en faça la SFER, pi, quora arribam a l’autessa de Bertolotti – lo venditor de vin qu’avia un enfant de l’atge de mon fraire Thierry – cen que vei ? Eco-lo-li ! Lo mieu Joan Colònha, que s’en remontava, sus lo meme marchapen que ieu. Era encara a una cinquantena de mètres, cen que mi sobrava per trovar lo meso de mi sauvar. Non èra possible que li passèssi de dapè. Eri per m’esvanir. Li mieus cambas an començat a faire chícol chícol. Lo mieu còrs perdia la sieu sostança. Lo baticòr venguèt, au ponch de mi donar lo gost dau sang dins la boca. Non podii plus parlar. Ai manco trovat la fòrça de dire ai fraires de s’escapar. La paur, l’escombui, l’afre de Joan Colònha m’avia desmaterialisat, coma se siguèssi estat traluent, talament que lu mieus fraires si son manco enavisats que li mieus pichini mans an esguilhat dei sieui, qu’ai fach un mièg-torn e que mi siáu pilhat li cambas a li espatlas per faire la plus bèla escapada que jamai faguèri e que jamai siguèt facha. Era pròpi La grande évasion de Steeve Mac Queen.

Coragi fieul scapoma ! si ditz en pimontés.

Aurai fach de corsa da Bertolotti fins d’amont a La Costiera sensa tirar lo fiat, mai pront que l’ulhauç.

E quora son arribats mieus fraires dont deviavam retrovar nòstra maire, es ma maire que li a fach aremarcar que ieu mancavi. S’en èran manco encara enavisats. E per la mieu fauta – la mieu paur – si son pilhats un d’aquelu chiquets, que de tant en tant encara au jorn d’ancuei, m’en tornan parlar.

Mi caurá asperar d’anar au collègi – Magdalena mejana – perque lo mieu espavent de Joan Colònha si carme. Ja, perque serai mai grand, e pi sobretot perque Joan Colònha jamai s’en calèt fins davau a la Magdalena mejana. Alora a pauc a pauc lo demembrèri e jamai plus lo veguèri.

Didier LANTERI