Ancuei vos prepausam la promiera partida d’un cònte d’Andrieu GOYOT, l’autor de Nivolet. Una mena de racònte de Calendas per pichòts mai que lei grands pòdon tanben legir…
Leis uelhs gitant d’ulhauç, leis ussas fronzidas, lo frònt pieçat, s’encolerissiá tre que li mostravan un libre ò un abecedari. Testard qu’èra pas de creire, gardava alora lei dents clavadas, lei bocas sarradas, lei muscles dei maissèlas tiblats a se rompre. Avián bèla te li faire miralhejar lei mai richei cubèrtas adornadas de dauraduras, pertot, sus la trancha e la còsta, lo mai lisc papier, lei mai bèleis illustracions dessenhadas per lei melhors artistas ambé lei mai vivei, lei mai lusentei colors, lei tèxtes compausats ambé lei mai agradables caractèrs : ren li fasiá pas. Opausava un refús net, categoric. Èra « Non ! ».
Un « Non ! » que t’escupiá au nas coma un cat furiós e qu’acompanhava un còp de pè au sòu a t’esclapar lei malons. Voliá pas aprene de legir e desesperava tota sa familha. Te l’aurián poscut ensucar qu’au-riá pas ren cambiat a la sieu volontat.
Fiu solet, viviá ambé sa maire e son paire au mas familhau onte restavan tanben sei grands e reire-grands. Èra per totei lo viston de seis uelhs e cadun respondiá sensa s’alassar ais innombrablei questions que, curiós mai que mai, pausava de contúnia.
Èra pas un nèci, adoncas, se vesiá ben. Mai davant lei libres, aviá aquela actitud estrania que prenián sei gents per una malediccion dau cèu.
Lo mas Lafònt se dreiçava en plena natura, dins la campanha provençala, luenh de tot vilatjon e mai de tota abitacion, coma una illa, a l’escart dau rèsta dau monde. De còlas emboscassidas enviroutavan lei planas onte s’estendián sei tèrras e sei pradariás traversadas per quauquei rius, afluènts de Durènça.
Frequentava lo dròlle qu’una escòla : lo monde environant que li ensenhavan sei gents.
Desempuei sa naissença, aviá pas jamai conegut que lei regards careçants, lei caras sorrisentas, lei doçei votz deis òmes e dei femnas de la familha.
Au revelh, sa maire li durbiá lei braç, lo potonava, cantorlejant suau suau de cançonetas que li aprenián lei premiers mots de la vida. Mai tard, dins la jornada, quand fasiá bèu temps, l’una ò l’autra dei grands lo pausava dins lo germe, a l’ombra leugiera d’un falabreguier. Jogant de quatre cambas, de ginolhons ò d’assetons, ausissent d’èrs de flaütet e d’istòrias enfantinas, descubriá leis èrbas, lei floretas e la pesolhina que i groava. Puei, començant de caminar, trantalhejant, perseguèt leis anars venirs de çò que bronzinejava, volastrejava, bresilhava dins lei brossalhas.
Quand deviá restar a l’ostau, lei femnas se lo trobavan, a cada moment, amagat dins lei faudas.
Li fasián sentir coma una musica, ritmada per lei retronadas ensordantas de la chavana, lo martelar leugier de la plueia sus lei vitras ò lei teules redons. Li agradava mièlhs, mesclat au sublament agut dau mistrau, lo ramatge gaujós deis aucèus qu’acompanhava lo tarabast monotòn dei cigalas.
Li compausèron tanben la paleta dei colors ambé lei boquets bleuges deis ametliers que ploravan sei petalas dins lei marçadas de prima, lo ròse dei pomiers e dei perseguiers, lo jaune dei primadèlas e deis argeràs, lo verd dei fulhatges d’estiu, lo roge dei rosèlas e lo blau dei blavets, lo marron dei fuelhas mòrtas e lo negre deis aubres nus, de tant qu’èran banhats, sus lo gris de l’orizont neblós.
Se donant de vam, escapava de còps a la vigilància dei femnas, s’esquilhava dins lo vergier onte, raubant quauquei fruchs, gostava lo plaser de sentir, sota sei dents, gisclar lo jus sucrat deis amporas, dei grums de rasin ò aqueu, mai aigre, dei grosèlas.
Vengut mai ferme encara, vouguèt totjorn escortar leis òmes, d’en pertot ont anavan. Un còp trotinejant, un còp portat a la braceta, un autre còp ajocat sus lei galhardeis espatlas dau grand que lo passejava dins la seuva, se meravilhava davant la volada d’un faisan daurat,la fugida desaviada d’una lèbre ò d’un cabròu ò la ronsada bòrnia d’un singlar entre leis aubres. Cridava de bonur quand apercebiá l’aur d’una aurelheta ò lo ròse safranat d’un sanguin, tant larg coma un sieton, acoconat dins son nis de mofa fresca. Quand teniá companhia an aqueu que velhava sus lo tropèu, l’encantava la naissença d’un anhèu ò d’un cabrit que folastrejavan lèu a costat de sa maire.