Aquí, se si pòu dire, lo quart episòdo dei mòts occitans dins lo vocabulari francés. Asperem lu vòstres comentaris.
2- L’occitania baròca : (XVI en e XVIIen sécolos)
Au mitan dau XVIen sécolo, esquasi tot lo territòri occitan es vengut francés, fòra lo Comtat Venessin (lo marquisat vielh de Provença e Avinhon, lo Comtat de Niça (Provença Nòva » estacat a la Maion de’n Savòia) e la Navarra. L’identitat occitana si manten de per la permanença de la vida comunala. Tolosa fuguèt lo « País de cocanha » (Pays de cocagne), nom donat au pan de pastel (pastel eti òc. XVIIen séc.)
Es en aquesta epòca qu’apareisson lu mòts :
– nougat (de nogat ò nougat eti òc. XVIen séc.) fach a basa de noes ò notz).
– cargaison (de cargazon eti òc. XVen séc.)
– carguer (de cargar eti òc. XVIen séc.)
– daurade ou dorade (de daurada eti òc. XVIen séc.)color de l’òr (peis)
– torpille (de torpilha eti òc. XVIen séc.) (peis)
– cardon (de cardon eti òc. XVIen séc.)(ortalha, liume)
– brugnon (de brunhon ò brugnoun eti òc. XVIIen séc.) format emb’au mòt « prunha » (prune).
– poulpe (de polpa eti òc. XVIen séc.)
ortolan (de ortolan eti òc. XVIen séc.), aucèu de l’òrt (jardin potager)
– gabarit (de gabarra eti òc.) terme de marina.
En aquesta epòca, la lenga occitana es parlada per esquasi tota la populacion dau domani d’òc. MALHERBE partisse la França en país « d’adiousias » e en país de « Dieu vous conduise ». Dau ponch de vista literari, lo sécolo XVIen marca lo passatge de l’escritura occitana a l’escritura francea. L' »Edit de Villers-Cotterêts », en 1539, rende obligatòri l’usatge dau « vulgaire français ». La produccion francea s’enriquisse dei òbras de MONLUC, LA BOETIE, MONTAIGNE, LA CEPPEDE,…
De MONTAIGNE, podem retenir l’expression :
– de pied en cap (de l’occitan « de cap al pe » (de la tête au pied)
et lu mòts
– bosquet, de bosquet diminutiu de l’occitan bòsc (bois)
– carriole, dau vielh provençau « carriòla » diminutiu de « carri« .
– hardes equivalent dau francés « fardes » (habits).
Veirem lo còup venem coma de mòts ligats a la tradicion dau Carneval son ientrats en lo vocabulari francés.
(seguirà…)