“UNA CADENA DE VOSES, André BRINK, revirada de Sèrgi CARLES
La revirada d’òbras màgers d’autri lengas pi d’autri curturas, minga lenga se’n pòu passar ! E una lenga minoritària encar pus pauc qu’una autra. Ensin, Sèrgi CARLES a revirat en occitan (lengadocian) A Chain Of Voices de l’escrivan sud-african André BRINK. Troveretz aquí sota una presentacion totplen completa de JG ROQUETA, publicada au mes de novembre passat dins La Setmana. Mi cau dire que mi siáu esperlecat, delà de l’estòria passionanta e dei potrets vigorós dei personatges, de la qualitat extraordinària de la lenga de revirada, sintesi perfectament rueissida de lenga populara e sabenta, locala e eslargada. Qué que sia la vòstra varietat d’òc, li troveretz de qué noirrir la vòstra lenga, tant dins la descubèrta dei biais de dire e dau vocabulari coma de l’estil e de la sintaxi. Emb aquò, auretz capit que conselhi en toi, e emb un entosiasme rare, de si lièger Una cadena de voses.”
Steu LOMBARDO
“UNA CADENA DE VOSES”, LA LIBERTAT A LA RASIGA
Tradurre es una necessitat per una cultura minorizada que vòl forviar l’embarrament. Es confrontar la lenga, amb sas acostumanças, sas convencions e sas tissas, a d’autres biaisses de dire, es alargar sa soplessa creativa, l’emprenhar d’expression e de pensada nòvas. Sergi Carles, conoisseire fin de la lenga e de la cultura d’òc, s’es endralhat dins lo pretzfach azardós e perilhós de revirar aquel libre de 500 paginas d’Andrieu Brink, escriveire sud-african reconegut dins lo mond tot, a l’encòp per son òbra literària e per son accion contra l’apartheid.
Fan cadena las voses d’un vintenat d’entre los protagonistas, òmes e femnas, d’una revòlta d’esclaus, en 1824, dins las bòrias de Bokkeveld, montanha recuolada d’Africa dau Sud, revòlta menada per l’esclau Galant, que finirà penjat per aver sagatat son mèstre Nicolaas. Voses – caduna singulara dins sa complexitat – que fan entendre lo bruch de las cadenas dels esclaus coma de las dels Mèstres, e, sord e indefugible, lo bategar caput dels desirs de libertat. Los Mèstres gausisson de la faussa libertat que i baila l’Òrdre de las causas, l’òrdre sociau esclavagista jot lo jo dau Paire, adaptant a son usatge la Lei dau Dieu terrible de l’Ancian Testament. Un òrdre qu’empeira los ròlles dins una rigor crudèla e dementa.
Nicolaas lo Mèstre e Galant l’esclau orfaneu son fraires de lach, abalits cotria per Mamà Rose, noiriça Otentòta que pòrta en ela, dins sa carn, la memòria de son pòble e dau temps d’avans, una mena de maire-Tèrra, sola fòrça aparaira, apasimanta, dins aquela inumanitat forçada.
Galant e Nicolaas vivon en fraires son enfànçia, amb lo fraire ainat de Nicolaas, Barend, e l’orfanèla sauvatja Hester, rebèla dins sa volontat capuda de jamai aperténer pas a degús. Òm vei l’Òrdre se metre en plaça, s’engulhar coma una sèrp dins las ments, e possedir l’èime de Nicolaas, incapable de fugir, coma n’a un brieu la veleitat, aquela mecanica despietadosa que l’escracha. Galant veirà a beles paucs s’engrunar l’acordança magica de l’enfància, e se dreiçar la paret enveirenta que los partís, facha d’enganas, de desfisanças, puòi de violéncia implacabla. Mas an pro tastat una libertat primièra per ne noirir la nostalgia de Nicolaas e la rebelion de Galant. Un jorn de sa vida d’òmes, se perdon dins la nèbla, e li cal passar la nuòch freja dins una bauma estrecha, sarrats per fòrça pèl contra pèl, e tornarà un brieu lo sentit de la frairetat d’enfància e lo desir de traucar la paret, la volontat d’escambi, la consciéncia de çò degalhat e de çò perdut sens retorn. L’auba que ven los rendrà a sas cadenas.
I a d’espèra mai que d’espèr dins las rumors de liberacion dels esclaus, vengudas de la vila dau Cap e dels Ingleses, qu’inquietan e tresviran los Mèstres e que fan somiar los esclaus. L’espèra serà decebuda. E s’amodarà la dança de mòrt entre eles, per que se compligue lo sacrifici dau sang, sol escapatòri dins la ferocitat de l’òrdre naturau, quand las fòrças de resisténcia an pro crescut au dintre : dins lo còs macat pel foet e dins l’èime rebèl de Galant, dins lo refús ferotge d’Hester de se plegar coma femna a un òrdre patriarcal implacable.
Lo libre de Brink es mai qu’un simple roman istoric. Es una cabussada dins las fondamentas de las dominacions e de las somessions. Nos fa dintrar au nis de la sèrp, ont s’estraçan las illusions e las enganas, e va quèrre au pus prigond çò que sempre demòra d’umanitat irreductibla. Son libre es un cant de la libertat presa a la rasiga.
Mamà Ròse : « Parlam e parlam, una cadena de voses sens fin, ensemble totas e separadas pasmens, totas diferentas e pasmens totas parionas ; e un anèl separat pòt mentir ; mas la cadena es la vertat. »
La lenga d’òc de Sergi Carles, enrasigada e sopla, d’una riquesa rara, amb un gaubi que la ten rajanta e de bon comprene, fa miranda per sarrar au pus just e au pus fin la saba druda, rufa e concreta de l’escritura de Brink. Es un plaser e una jòia de descubrir aquel tèxt tan fòrt dins una lenga de tria, portaira d’una paraula poderosa.
Joan-Guilhem Roqueta
revirat per Sergi Carles, 500 p. 25 €
Ed. Letras d’òc – [letras.doc@wanadoo.fr->letras.doc@wanadoo.fr